- Sau nhiều năm “đói lũ”, năm nay đồng bằng Sông Cửu Long lại đón lũ lớn, điều này có bất thường không, thưa ông?
- Mưa lớn do ảnh hưởng của bão số 4 và mưa ở vùng trung Lào khiến lũ thượng nguồn sông Mê Kông ở mức cao là nguyên nhân gây ra đợt lũ lớn kéo dài này tại đồng bằng Sông Cửu Long. Đây là đợt lũ lớn nhất từ năm 2002 đến nay và cũng lớn hơn so với nhận định đầu năm của Trung tâm. Tuy nhiên, đây không phải là hiện tượng bất thường mà vẫn nằm trong quy luật: 10 năm lại xuất hiện một đợt lũ tương đối lớn.
- Vậy đợt lũ này còn kéo dài bao lâu?
- Hiện, lũ đầu nguồn sông Cửu Long xuống chậm và còn ở mức cao trên báo động 3. Vùng nội đồng Tứ Giác Long Xuyên mực nước ít biến đổi, nội đồng Đồng Tháp Mười nước tiếp tục lên nhanh. Ngoài ra, từ ngày 8/10, vùng hạ lưu các sông Nam Bộ sẽ bước vào kỳ triều cường. Do kết hợp giữa lũ thượng nguồn và triều cường, mực nước đầu nguồn sông Cửu Long sẽ ở mức cao. Khu vực Tứ giác Long Xuyên trong vài ba ngày tới cũng có triều cường lên lại, khiến mực nước vẫn dao động ở mức đỉnh. Vùng Đồng Tháp Mười nước tiếp tục lên nhanh.
Theo đó, Trung tâm dự kiến đợt lũ này ở đồng bằng Sông Cửu Long còn kéo dài ít nhất 10 ngày nữa.
- Từ đầu đợt lũ này tới nay, nhiều tuyến đê bao ở Đồng Tháp liên tiếp bị vỡ, vậy theo ông nguyên nhân là do mưa lớn hay do công tác hộ đê chưa tốt?
- Đê bao ở đồng bằng Sông Cửu Long không kiên cố như ở miền Bắc mà chỉ là đất mượn (đất mới đắp – PV). Do đó, khi bị nước ngấm dài ngày kết hợp với tác động của mưa tại chỗ, ắt sẽ xảy ra tình trạng sụt lún, lở, vỡ. Với tình hình lũ còn kéo dài, từ giờ đến giữa tháng 10, dự kiến còn nhiều tuyến đê bao trên địa bàn bị vỡ.
Do đó, ngoài việc cố gắng bảo vệ đê, người dân cần chủ động di tán, bảo vệ người và tài sản. Đặc biệt là đảm bảo an toàn cho trẻ nhỏ: không để trẻ nhỏ ở nhà một mình hay cùng người lớn bắt đánh hải sản, trẻ ở vùng ngập sâu cần di chuyển lên vùng cao...
- Nếu các nước láng giềng xây đập sông Mê Kông thì lũ ở đồng bằng Sông Cửu Long liệu có được điều hòa hay còn nguy hiểm hơn?
- Theo phân tích của các chuyên gia, việc xây đập sông Mê Kông khiến lũ ở vùng đồng bằng Sông Cửu Long sẽ nguy hiểm hơn. Cụ thể, nếu có đập sông Mê Kông, khi lũ lớn, nước ở đập vừa tràn vừa xả sẽ làm nguy cơ ngập lụt ở vùng hạ lưu sông nghiêm trọng hơn. Việc xuất hiện đập ngăn nước cũng khiến cường độ lũ ở vùng này nhanh hơn, lớn hơn vì không có cửa để nước lũ thoát ra. Theo đó, nguy cơ sạt lở bờ sông, vỡ đê bao sẽ nhiều hơn, nghiêm trọng hơn.
Trong khi đó, vào mùa khô, việc xây đập sông Mê Kông sẽ khiến vùng hạ lưu khô kiệt hơn, làm đất liền bị xâm nhập mặn sâu hơn; đồng thời, ngăn một lượng phù sa lớn từ các thượng nguồn tràn về, khiến việc canh tác của bà con trong vùng sẽ gặp khó khăn.
rfa.org
Giải pháp thay thế đê bao khép kín
Nam Nguyên, phóng viên RFA
2011-10-06
Mười năm thử thách bộc lộ những nhược điểm không thể chối cãi của hệ thống đê bao khép kín đồng bằng sông Cửu Long.
Xây dựng đê bao kết hợp với cống hở ở Hậu Giang.
Nhưng nếu không triệt bỏ hệ thống đê bao khép kín rộng lớn, thì cần có giải pháp gì để sửa sai sau mùa lũ dữ nhiều thiệt hại năm nay. Nam Nguyên trình bày vấn đề này.
Ô bao tác hại lâu dài
Trước kia người dân đồng bằng sông Cửu Long làm hai vụ lúa một năm gồm đông xuân và hè thu, tới mùa lũ tháng 7-10 âm lịch cả vùng đồng bằng ngập nước lũ, là lúc đồng ruộng được thiên nhiên tẩy rửa và bồi dưỡng phù sa.
Người nông dân không thấy được chuyện xa, họ cứ nghĩ làm vụ ba thì có thêm lúa…có này nọ…người nông dân tội nghiệp lắm, họ làm nhưng không tính toán được lời lỗ.
GS.TS Nguyễn Hữu Chiếm
Trong thời gian hai, ba tháng mùa lũ người nông dân ngừng canh tác mà chuyển sang đánh bắt cá tôm kiếm thêm thu nhập. Ngày nay hệ thống đê bao khép kín với những tuyến đê kéo dài hàng nghìn km, đã tạo ra một diện tích canh tác vụ ba trong mùa lũ từ 300.000 ha tới 400.000 ha bằng một phần tư diện tích gieo cấy vụ đông xuân hay hè thu.
Các nhà khoa học từng khuyến cáo hệ thống đê bao và trồng lúa bên trong ô bao tác hại lâu dài, vì làm đất cằn cỗi do không có lũ vào tẩy rửa đất và bồi lắng phù sa. Làm ba vụ trong đê bao kết quả cũng chỉ bằng 2 vụ nếu không có đê bao, trong khi mùa lũ còn có nguồn lợi đánh bắt tôm cá.
Xóa bỏ hoàn toàn hệ thống đê bao khép kín có thể là không khả thi, nhưng tìm một giải pháp dung hòa có lẽ sẽ được chính quyền và người dân nghe theo. Người ta tin rằng sau lũ lớn năm nay làm vỡ nhiều tuyến đê, nhiều nơi sẽ thay đổi quan niệm về đê bao khép kín. Phó Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Hữu Chiếm khoa Quản lý Môi trường và Tài nguyên Trường Đại Học Cần Thơ nhận định:
Hiệu quả đê bao hở
Trong những năm gần đây người dân và các nhà khoa học đã thử nghiệm một cách làm mới. PGSTS Nguyễn Hữu Chiếm cho biết toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long mới chỉ thực hiện được cách làm này ở huyện Phú Tân, một cù lao giữa sông Tiền và sông Hậu, ở đây sau khi rút kinh nghiệp được sự thất bại và bất lợi của đê bao khép kín, người dân đã thay đổi quyết định là thực hiện khép kín hai năm và mở một năm cho nước lũ vào. Ông Chiếm tin rằng sau mùa lũ khốc liệt năm nay 2011, người dân các vùng đê bao khép kín có thể học hỏi kinh nghiệm này.
Hơn thế nữa, các nhà khoa học đang tìm những giải pháp hợp lý hơn để hệ thống đê bao không còn khép kín mà sẽ là một hệ thống hở . PGSTS Nguyễn Hữu Chiếm tiếp lời:
Vẫn làm đê bao bảo đảm vụ hè thu tới giữa tháng 8 nước lũ không tràn, nhưng mà sau tháng tám thì nước lũ có thể tràn để hứng phù sa cộng với cá vào trong đồng.
GS.TS Nguyễn Hữu Chiếm
“Đại học Cần Thơ chúng tôi đang có một số dự án khuyến khích nghiên cứu để thuyết phục dân nên làm đê bao hở ‘semi dyke’ tức là đê bao tháng tám thôi. Vẫn làm đê bao bảo đảm vụ hè thu tới giữa tháng 8 nước lũ không tràn, nhưng mà sau tháng tám thì nước lũ có thể tràn để hứng phù sa cộng với cá vào trong đồng. Chúng tôi đang thí nghiệm thử để người dân theo. 10 năm rồi qua trận này thấy rất rõ là có vấn đề, lần này các nhà khoa học nói tôi nghĩ là địa phương sẽ nghe. Phá bỏ thì chắc họ không phá bỏ đâu, nhưng mà họ có thể chấp nhận cái đê bao tháng tám mà tôi đề nghị.”
Ý kiến của nhà khoa học và chính quyền có thể chưa tìm thấy được sự tương đồng. Trước tình hình lũ gây nhiều thiệt hại về người và của ở đồng bằng sông Cửu Long, ngày 29/9 Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Đào Xuân Học tuyên bố với báo chí rằng Bộ đang nghĩ đến chuyện xây dựng hệ thống đê bao kiên cố việc này khó khăn và tốn kém, nhưng cũng cần xem lại để chọn lọc những nơi canh tác vụ ba. Một người dân đồng bằng sông Cửu Long phát biểu:
“Hình như người mình cứ có cái ham muốn nhiều lúa gạo, nhưng làm vụ thu đông (vụ ba) không được đâu, làm vụ thu đông đất càng ngày càng cằn cỗi thêm, phù sa không về được,vùng sông nước đã nói vùng lũ phải sống chung với lũ, ông nào đề nghị đê bao khép kín kiên cố là càng làm khổ người dân thêm.”
rfa.org
Từ giã đê bao khép kín đồng bằng Cửu Long?
Nam Nguyên, phóng viên RFA
2011-10-05
Hệ thống đê bao khép kín ở đồng bằng sông Cửu Long sau hơn một thập niên triển khai đã cho thấy lợi bất cập hại.
Một nông dân "chạy" lúa trước cơn bão Nesat trong huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình hôm 30 tháng 9 năm 2011.
Lợi bất cập hại
Với tình trạng vỡ đê hàng loạt trong mùa lũ năm nay, nhiều ý kiến cho rằng nên phá bỏ đê bao và chỉ làm hai vụ lúa một năm.
Ý tưởng về đê bao khép kín để chống lũ và canh tác ngay trong mùa nước nổi được thực hiện đầu tiên ở vùng Chợ Mới tỉnh An Giang vào năm 1995. Từ những ô bao vài ngàn héc-ta ở Huyện Chợ Mới, 10 năm sau tức thời điểm 2005 vùng đồng bằng sông Cửu Long đã dày dặc đê bao với diện tích canh tác bên trong các ô bao khép kín là 300.000 ha. Chúng tôi không có số liệu cập nhật sau 2005, nhưng nhiều nguồn tin cho rằng đã gia tăng nhiều vì hệ thống đê bao khép kín đã vươn ra khỏi hai địa phương nhiều đê bao nhất là An Giang Đồng Tháp tiến xa tận Cần Thơ, Tiền Giang, Long An vùng gần Đồng Tháp Mười.
Nếu đê bao khép kín không mang lại lợi ích thì tại sao lại được phát triển nhiều đến vậy ở đồng bằng sông Cửu Long. Phó Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Hữu Chiếm khoa quản lý môi trường và tài nguyên Đại học Cần Thơ nhận định:
“Chẳng qua là người dân thấy cái lợi ích trước mắt, khi mà phát triển được ba vụ thì năng suất lúa sẽ thêm và hy vọng thêm thu nhập. Nhưng mà xét cho kỹ về mặt môi trường và phát triển bền vững thì cơ cấu đê bao khép kín như vậy thì không đạt hiệu quả, phải nói thẳng như thế.
Nhưng mà xét cho kỹ về mặt môi trường và phát triển bền vững thì cơ cấu đê bao khép kín như vậy thì không đạt hiệu quả, phải nói thẳng như thế.
PGS-TS Nguyễn Hữu Chiếm
Khi khép kín như vậy thì trong những năm đầu tiên vì đất còn màu mỡ cho nên có khả năng cho năng suất, nhưng về lâu dài 5-7-10 năm thì một số nông dân đã thấy được cái đê bao khép kín không mang lại hiệu quả tốt hơn và cá không còn, mùa lũ cá không vào được. Thứ hai nữa các thứ phân bón, thuốc trừ sâu không được thoát đi mà tồn đọng trong đất vùng lúa ba vụ nằm trong đê bao.
Nguy hiểm hơn nữa lũ lớn như năm nay, hệ thống đê bao có nguy cơ vỡ bất cứ lúc nào, cụ thể năm nay hàng chục ngàn héc ta của An Giang Đồng Tháp đang bị vỡ.”
Thay đổi môi trường tự nhiên
“Theo tôi thì không nên làm đê bao, hồi xưa trước năm 1990 không có đê bao thì nguồn lợi thủy sản rất là phong phú nó có chỗ là nơi sinh sản các loài cá. Bây giờ mình làm đê bao khép kín càng kiên cố hơn thì nguồn lợi thủy sản không có, ngược lại lúa thóc cũng không đạt kết quả. Bởi vì phù sa không bồi lắng trên vùng đất, anh làm càng khép kín thì vùng đất càng bị cằn cỗi thêm, càng tốn kém nhiều phân thuốc, không có lợi cho người dân. Khi nước lên nghỉ làm lúa thì giăng câu làm cá đặt lợp cũng được đâu có mất mát gì. Chỉ nên làm hai vụ thôi.”
Một người trồng lúa đồng bằng sông Cửu Long mô tả với chúng tôi về cách làm lúa bên trong những đê bao khép kín trong một thập niên vừa qua. Ông nói:
“Làm một năm ba vụ, nhưng không có tính năm nữa cứ cắt lúa xong là cày ải vùi rơm rạ xuống rồi tiếp tục gieo sạ nữa. Có thể hơn ba vụ như Sóc Trăng, Bạc Liêu họ không biết là mấy vụ nữa. Tính kỹ lại thì nếu anh làm ba vụ thì năm đầu tiên năng suất cao, năm kế giảm lại rồi đến năm thứ ba cộng năng suất của ba vụ chỉ bằng hai vụ lúa trong năm trước kia thôi.”
Bây giờ mình làm đê bao khép kín càng kiên cố hơn thì nguồn lợi thủy sản không có, ngược lại lúa thóc cũng không đạt kết quả.
Một người dân Long Xuyên
PGS.TS Nguyễn Hữu Chiếm nói với chúng tôi là nếu phá bỏ đê bao để mùa lũ nước tràn ngập cả đồng bằng và cho ruộng đồng nghỉ dưỡng, thì ông tin rằng với hai vụ lúa đông xuân và hè thu sản lượng lúa gạo vùng đồng bằng sông Cửu Long sẽ không suy giảm.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét